کد مطلب:31376 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:22

گنجینه پرسمان » اعتقادات

دربارة عالم ذرّ توضيح دهيد. آيا حالتهاي ناسازگاري كه در برخي افراد ديده ميشود، ناشي از رابطة قهرآميزآنان در عالم ذر است؟

1. ماجراي عالم ذر در برخي از آيات قرآن از جمله آية 172 سوره اعراف آمده است.

2. در آيه ياد شده ميخوانيم: وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِن بَنِيَّءَادَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَيََّ أَنفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُواْ بَلَيَ شَهِدْنَآ أَن تَقُولُواْ يَوْمَ الْقِيَـَمَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَـَذَا غَـَفِلِين; و (به خاطر بياور) زماني را كه پروردگارت از پشت و صُلب فرزندان آدم، ذريّة آنها را برگرفت; و آنها را گواه بر خويشتن ساخت; (و فرمود:) آيا من پروردگار شما نيستم؟ گفتند: چرا، گواهي ميدهيم. (چنين كو مبادا) روز رستاخيز بگوييد: ما از اين غافل بوديم (و از پيمان فطري توحيدي بيخبر مانديم).

3. مفسّرين در تبيين چگونگي عالم ذر احتمالاتي ذكر كردهاند كه به دو ديدگاه از آنها اشاره ميگردد:

الف. به هنگام آفرينش حضرت آدمغ، فرزندان آيندة او تا آخرين فرد بشر از پشت او به صورت ذراتي بيرون آمدند. آنها داراي عقل و شعور كافي براي شنيدن سخن و پاسخگويي بودند. در اين هنگام از جانب خداوند به آنها خطاب گرديد:

أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُواْ بَلَيَ; آيا من پروردگار شما نيستم؟ گفتند: چرا، گواهي ميدهيم.

ب. منظور از اين عالم يعني عالم ذر و اين پيمان، همان عالم استعدادها و پيمان فطرت و تكوين و آفرينش است. به اين ترتيب كه هنگام خروج فرزندان آدم به صورت نطفه از صُلب پدران به رحم مادران كه در آن زمان ذراتي بيش نيستند، خداوند استعداد و آمادگي براي درك حقيقت توحيد به آنها داده است; هم در نهاد و فطرتشان و هم در عقل و خِرد آنان.

4. در بررسي دو ديدگاه ياد شده، نكاتي قابل تأمل است:

الف. مواردي از قبيل: در متن آيه سخن از خارج شدن ذرات از پشت فرزندان آدم است، نه خود آدم، نسيان و فراموشي عمومي و... ديدگاه اول را با اشكالاتي مواجه ميكند. از اين رو، تفسير دوّم پذيرفتنتر است.

ب. با توجه به آيه شريفة: أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَـَبَنِيَّ ءَادَمَ أَن لآتَعْبُدُواْ الشَّيْطَـَنَ إِنَّهُو لَكُمْ عَدُوُّ مُّبِين(يس،60) و احتمالاتي كه مفسّرين در تفسير واژة عهد مذكور در آيه فوق دادهاند، نيز احتمال دوّم در تفسير آيه قبل تقويت ميگردد. برخي از احتمالات در تفسير عهد به قرار زير است:

ـ اين پيمان در عالم تكوين به زبان اعطاي عقل به انسان گرفته شده است.

ـ همينطور از عهد، همان عهدي است كه از طريق رسولان و انبياي خود به بشر ابلاغ فرمود (اعراف/27 و زخرف/62)

ـ با سرشت و فطرت همة انسانها بر توحيد و انحصار اطاعت براي ذات پروردگار از انسانها عهد گرفته است.

البته در ميان احتمالات ياد شده، برخي مفسرين گفتهاند كه منظور از عهد فوق، عهدي است كه خداوند متعال در عالم ذر از انسان گرفت. ولي احتمال مذكور در اقليّت است. چرا كه در كنار آن سه احتمال ديگر ذكر گرديده است.

5. رواياتي دربارة وضعيت عقايد انسانها در عالم ذر وجود دارد. به برخي از آنها اشاره ميگردد:

امام صادقدرباره كلام خداوند كه ميفرمايد: برخي از شما كافر و بعضي از شما مؤمن هستيد، (تغابن/12) پرسيدند; ايشان فرمودند: خداوند عزّوجلّ به وسيله محبت و دوستي ورزي به ما، اهلالبيت، ايمانشان را بدانها شناساند. همچنين كفرورزي و انكار ولايت ما را، نشانه كفر قرار داد. اين واقعه در زماني رخ داد كه از انسانها، در حالي كه ذراتي در صلب آدم بودند، پيمان گرفت; يعني عالم ذر.(اصول كافي، ج 1، ص 426، حديث 74، دار صعب، بيروت.)

نيز در روايت ديگر: بكيربن اعين از امام محمد باقر7 نقل ميكند كه ايشان فرمود: خداوند از شيعيان ما پيمان ولايت گرفت، در حالي كه آنان ذراتي بودند، ]ايمان پيمان[ در زماني گرفته شد كه هنوز در عالم ذر بودند. ]افزون بر پيمان ولايت از شما[، اقرار به ربوبيت خداوند و پيامبري پيامبر6 را نيز از آنان گرفت.(همان، ص 236.) رواياتي از اين قبيل كه مربوط به عقايد انسانها در عالم ذر ميشود در منابع رواياتي فراوان ذكر شده است. اما با جست و جوي نسبتاً فراواني، در خصوص مورد مطرح شده در سئوال، روايتي يافت نشد.